ÖLÜ BİR DİL OLARAK URARTUCAYI İNCELEMENİN PARAMETRELERİ

Urartu, milattan önce yaklaşık olarak 850-600 yılları arasında hüküm sürmüş Eski Yakındoğu krallıklarından biridir. Urartu dili ile oluşturulmuş çivi yazılı belgeler, başta Urartu başkenti Tuşpa olmak üzere krallığın yayılım alanlarında bulunmaktadır. On dokuzuncu yüzyılın başından itibaren bu yazıtları okuma çabaları devam etmektedir. Özellikle yurtdışından gelen araştırmacılar tarafından ve çoğu zaman bu araştırmacıların kendi ana dilleriyle ilişkilendirilerek yazıtların çözümlenmesine çalışılmıştır. Bu çabalar, Almanca, Rusça, İtalyanca dillerindeki matbu bütünceler (korpuslar) ve en son İngilizce oluşturulmuş dijital bir korpus çalışması ile ortaya çıkmışlardır. Urartu dilinin anlaşılması konusunda önemli bilgiler içermelerine rağmen bu çabaların toplumsal ve dilbilimsel bakış açısından uzaklığı söz konusudur. Araştırmacıların özellikle bölgesel etkileşim dilleri ve miras sözvarlıkları konusunda bilgisel eksiklikleri olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca yazıtlarda, bağdaşıklık ve tutarlılık ilişkilerinin belirgin olmadığı, anlam bulanıklığının hâkim olduğu okumalar bulunmaktadır. Yazıtların uzlaşımsal anlamının ve dilbilimsel tutarlılığının ihtiyaç duyduğu çözümlemeler gerçekleştirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Bu bağlamda, Urartucanın anlaşılmasında etkin olabilecek temel ve yardımcı değişkenlerin (parametrelerin) belirlenmesine çalışıldı.

Anahtar Kelimeler: Urartuca, Urartuca Araştırmaları, Çivi Yazısı, Ölü Dil, Miras Sözcükler

During the period of roughly 850 to 600 BC, the ancient Near Eastern kingdom of Urartu ruled. The expansion territories of the kingdom, particularly in the Urartian capital Tuspa, are home to cuneiform texts written in that civilization's language. Since the start of the nineteenth century, efforts have been made to decipher these inscriptions. Researchers from different countries have worked particularly hard to analyze the inscriptions, frequently collaborating with them in their own languages. As a result of these efforts, printed corpora in German, Russian, Italian, and most recently, an English-language digital corpus work, have all been produced Although they contain important information about the understanding of the Urartian language, these efforts are far from a social and linguistic point of view. It is understood that researchers have a lack of knowledge about regional contact languages and heritage vocabularies. In addition, there are readings in the inscriptions, where coherence and cohesion relations are not clear and ambiguity is dominant. It is understood that the analyzes required by the conventional meaning and linguistic consistency of the inscriptions should be carried out. In this context, it was tried to determine the basic and auxiliary parameters that could be effective in understanding Urartian.

Keywords: Urartian language, Researching Urartian, Cuneiform, Dead Language, Heritage Words

Sayfa Aralığı: 155-179